Nghiến răng khi ngủ là một rối loạn vận động trong giấc ngủ khá phổ biến ở người lớn và trẻ em. Nghiến răng khi ngủ không những gây khó chịu cho người ngủ cạnh mà còn là biểu hiện của một một số bệnh lý, thậm chí có thể dẫn tới hiện tượng ngưng thở khi ngủ. Vậy nguyên nhân nghiến răng khi ngủ là gì?

Nghiến răng là một hoạt động có khả năng gây quá tải hệ thống nhai. Hiện nay, nguyên nhân chủ yếu gây bệnh vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên, bệnh thường đi kèm với tình trạng stress, rối loạn khớp cắn, dị ứng và liên quan đến tư thế ngủ. Không may, hiện nay có rất ít dữ liệu về nguyên nhân và ảnh hưởng của bệnh. Do đó, việc đánh giá và điều trị thận trọng là cách tốt nhất để đưa ra các chỉ định đúng.

Tật nghiến răng được định nghĩa là “hoạt động lặp đi lặp lại của cơ hàm, đặc trưng bởi sự siết chặt hoặc nghiến của răng và/hoặc bởi sự giằng và đẩy của hàm dưới”. Hoạt động này có thể tạo nên âm thanh ken két hoặc không.

Nghiến răng không thực hiện chức năng của hệ thống nhai và có thể gây chấn thương khớp cắn. Khớp cắn ảnh hưởng lên chức năng của cơ, qua đó tác động đến khớp thái dương hàm. Do đó, bất kỳ sự thay đổi nào trong khớp cắn đều ảnh hưởng đến cả cơ và khớp. Sai khớp cắn chính là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây tật nghiến răng. Hậu quả của nó có thể gây ra đau khớp thái dương hàm.

Nghiến răng lúc ngủ: Xuất hiện ở cả người lớn và trẻ em. Thường là hoạt động nghiến qua lại.

Nguyên nhân nghiến răng khi ngủ chưa thực sự rõ ràng, tuy nhiên người ta cho rằng nghiến răng thường có liên quan đến các yếu tố sau:

Stress Các nghiên cứu báo cáo cho thấy yếu tố tâm lý có nguy cơ ảnh hưởng đáng kể đến bệnh, chủ yếu là lối sống căng thẳng. Bằng chứng về vấn đề này đang gia tăng nhưng vẫn chưa có kết luận. Căng thẳng cảm xúc được coi là yếu tố kích hoạt chính. Nghiến răng ban đêm có thể là sự đáp ứng đối với căng thẳng ban ngày đã hoặc đang diễn ra. Căng thẳng có thể xảy ra ở những người làm việc nhiều, bị áp bức; sinh viên đang trong mùa thi. Căng thẳng đi kèm với lo âu, sự kìm nén có thể kích hoạt các hoạt động của não bộ. Điều này làm tăng kích thích thần kinh, có thể gây nên tất cả các phản ứng của nghiến răng.

Tính cách: Những người mạnh mẽ, dễ kích động có khả năng mắc bệnh cao hơn.

Tuổi: Nghiến răng thường gặp ở tuổi trẻ và thường biến mất khi lớn hơn.

Những người có thành viên trong gia đình đang hoặc từng mắc bệnh nghiến răng khi ngủ có nguy cơ cũng bị bệnh này. Nghiên cứu cho thấy rằng có thể có một mức độ liên quan đến di truyền trong việc phát triển tật nghiến răng. 21 – 50% những người bị nghiến răng ban đêm có thành viên trong gia đình từng mắc bệnh trước đây. Điều này cho thấy yếu tố di truyền có liên quan đến bệnh.

Một số tác dụng phụ của các loại thuốc và thuốc gây nghiện làm tăng nguy cơ nghiến răng như: Thuốc chủ vận và đối kháng dopamine. Thuốc chống trầm cảm ba vòng. Các chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc. Rượu, cocaine..

Cản trở cắn khớp có thể là vấn đề gây bệnh. Chúng cản trở đường đi của vận động nhai bình thường. Nguyên nhân có thể ở một răng hoặc một nhóm răng. Ví dụ: Khi răng khôn hàm trên mất, răng khôn hàm dưới mọc trồi. Lúc cắn lại, hàm dưới phải đưa ra trước nhiều hơn để đóng hàm. Điều này làm sai lệch vận động hàm bình thường.

Dị ứng: Do nhiễm ký sinh trùng đường ruột, rối loạn tiêu hóa hay dị ứng thức ăn. Đây là những nguyên nhân có thể của nghiến răng trầm trọng ở trẻ em (Marks, 1980).

Rối loạn dinh dưỡng, tiết niệu, nội tiết cũng là những yếu tố thuận lợi gây bệnh, phổ biến ở trẻ em hơn người lớn.

Tình trạng thiếu vitamin, mất cân bằng enzym cũng có ảnh hưởng đến bệnh.

Các rối loạn thần kinh trung ương có thể liên quan đến bệnh:

• Chứng bại não.
• Bệnh Down.
• Động kinh.
• Bệnh Huntington.
• Bệnh Leigh.
• Nhiễm khuẩn màng não.
• Bệnh Parkinson.
• Stress sau chấn thương.
• Hội chứng Rett.

Một số nghề nghiệp có đòi hỏi đặc biệt có thể gây nên nghiến răng hay cắn chặt răng. Ví dụ: Nghệ sĩ piano cắn chặt răng lúc giữ đàn khi chơi; công nhân khuân vác cắn chặt răng để gồng sức; nghệ sĩ biểu diễn xiếc dùng răng để giữ người trên không trung...

Một số nghiên cứu cho rằng các thói quen này thuộc về bản năng, là hoạt động tập tính của loài có vú. Mục đích của nó là để duy trì sự sắc bén của hàm răng.

Nghiến răng phần lớn không gây ra những biến chứng nghiêm trọng. Nhưng nếu bệnh nhân nghiến răng với mức độ nặng và thường xuyên có thể gây ra một số tác hại như: tổn thương răng, tổn thương xương hàm, ảnh hưởng đến các phục hình răng, răng trở nên nhạy cảm do mòn thậm chí có thể gãy răng, rối loạn khớp thái dương hàm, căng đầu, đau-nhức đầu, đau mặt hoặc đau hàm nặng, biến dạng khuôn mặt...

Nghiến răng mức độ thường nhẹ không cần điều trị, tuy nhiên phương pháp điều trị sẽ được cân nhắc trong các trường hợp nặng và có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe. Điều trị nghiến răng với mục tiêu là giảm đau, giảm ảnh hưởng đến răng, phục hình, khớp thái dương hàm và hạn chế nghiến răng tiếp diễn:

Nghiến răng do căng thẳng cần áp dụng các phương pháp giúp giảm căng thẳng như thay đổi môi trường, thường xuyên tập thể dục, thư giãn, điều trị các rối loạn về giấc ngủ, đi ngủ đúng giờ, massage cơ mặt, tránh sử dụng các chất kích thích, đặc biệt là vào buổi tối trước khi đi ngủ.

Bệnh nhân nên thử nghe nhạc, tắm nước ấm hoặc luyện tập thể dục nhẹ nhàng giúp thư giãn và giảm nguy cơ nghiến răng khi ngủ.

Điều chỉnh các thói quen vận động hàm thường mất nhiều thời gian và cần đến sự hỗ trợ của nha sĩ và các chuyên gia tâm lý.

• Thuốc không thực sự hiệu quả trong điều trị tật nghiến mà chỉ làm giảm sự căng cơ quá mức do nghiến răng. Một số thuốc được sử dụng là thuốc giãn cơ, giảm đau...
• Bác sĩ có thể chỉ định một số thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc chống lo lắng trong thời gian ngắn giúp kiểm soát stress hoặc các vấn đề cảm xúc - nguyên nhân gây chứng nghiến răng khi ngủ.
• Tiêm Botox - một dạng độc tố của botulinum giúp người mắc chứng nghiến răng khi ngủ nghiêm trọng và không đáp ứng với phương pháp điều trị khác

Can thiệp điều trị nha khoa giúp bảo vệ răng tránh được tác hại của việc nghiến răng khi ngủ, tuy nhiên không chắc chắn sẽ điều trị dứt điểm được tật nghiến răng. Một trong những cách can thiệp phổ biến là sử dụng máng chống nghiến giúp bảo vệ mặt răng khỏi sự mài mòn.

Một số loại máng còn có tác dụng điều chỉnh thói quen vận động hàm, có thể giúp hạn chế nghiến răng. Dụng cụ bảo vệ hàm này có thể được làm bằng vật liệu mềm hoặc acrylic cứng, phù hợp với hàm trên và dưới của mỗi người.

Điều chỉnh khớp cắn về vị trí để làm giảm các tác động quá mức đến cơ nhai cũng như răng. Nếu mòn răng nhiều, răng nhạy cảm thì bệnh nhân cần phải phục hồi lại hình thể răng để khôi phục sự tương quan răng giữa hai hàm, khớp cắn khớp với nhau.

Nghiến răng tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng dai dẳng và có thể gây ra những tác hại nặng nề đối với răng miệng. Điều trị nghiến răng đòi hỏi sự kiên trì và sự phối hợp của bệnh nhân.